Λονδίνο

(London). Πόλη (6.926.319 κάτ. το 2001) της νοτιοανατολικής Αγγλίας, πρωτεύουσα του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας. Είναι από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου και μητρόπολη της Ευρώπης, μαζί με το Παρίσι. Διοικητικά το Λ. ήταν οργανωμένο από το 1880 (και με συμβούλιο από το 1965) έως το 1986 σε κομητεία με την ονομασία μητροπολιτικό Λ. (Greater London, 1.596 τ. χλμ., 7.375.100 κάτ. το 2001), το οποίο συγκροτήθηκε από τις παλαιότερες κομητείες του Λ. και του Μίντλεσεξ και από εκτεταμένα τμήματα των κομητειών Έσεξ, Κεντ και Σάρεϊ. Η απόφαση της κυβέρνησης Θάτσερ, το 1986, να καταργήσει την αυτοδιοίκηση του μητροπολιτικού Λ. και να διατηρήσει ένα καθεστώς κατάτμησης αναιρέθηκε με δημοψήφισμα το 1998 και τελικά το 1999 επανήλθε το προηγούμενο καθεστώς, ενώ το 2000 εξελέγη ο πρώτος δήμαρχος του μητροπολιτικού Λ., ο Κεν Λίβινγκστον του Εργατικού Κόμματος, ο οποίος πάντως δεν είχε την επίσημη υποστήριξη του κόμματός του που πρότεινε άλλον υποψήφιο και καθαίρεσε τελικά τον Λίβινγκστον μετά την εκλογή του. Το μητροπολιτικό Λ. περιλαμβάνει, εκτός από το Σίτι (το κέντρο της πόλης, 3.000 κάτ. το 2001), 32 διαμερίσματα (Greater London Boroughs), τα οποία αρχικά ήταν αυθύπαρκτες πόλεις, αλλά τελικά συνενώθηκαν λόγω της πολεοδομικής επέκτασης του Λ. και ενσωματώθηκαν σε αυτό. Το μητροπολιτικό Λ. βρίσκεται στις δύο όχθες του Τάμεση, σε απόσταση περίπου 70 χλμ. από τις εκβολές του. Για να συγκρατηθεί η περαιτέρω πολεοδομική επέκταση, αποφασίστηκε με ειδικό νόμο η διατήρηση της πράσινης ζώνης (green belt), μιας ζώνης πρασίνου, πλάτους περίπου 8 χλμ., που αγκαλιάζει την πιο πυκνοδομημένη περιοχή. Το πρόβλημα της αποκέντρωσης του πληθυσμού σε σχέση με τον αρχικό πυρήνα της πόλης αντιμετωπίστηκε με τη δημιουργία οκτώ νέων πόλεων που απέχουν 40-50 χλμ. από το κέντρο και λειτουργούν ως οικιστικά και κατά ένα μέρος ως παραγωγικά κέντρα. Το Λ. έγινε έτσι μία από τις μεγαλύτερες μητροπολιτικές περιοχές της Ευρώπης και αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στο πολεοδομικό πλαίσιο του Ηνωμένου Βασιλείου· η βαθμιαία ανάπτυξή του καθώς και οι πολιτικές, διοικητικές, εμπορικές και οικονομικές λειτουργίες του τού επέτρεψαν να διατηρήσει με τη συχνά επιβλητική όψη των πολυάριθμων μεγάρων και δημόσιων κτιρίων και με την όψη των πάρκων και των κήπων του μια αυστηρή ομορφιά. Είναι μία από τις πιο ελκυστικές και πιο ευχάριστες πόλεις του κόσμου, σύμβολο και καθρέφτης της νέας Αγγλίας. Το μεγαλύτερο μέρος του κεντρικού Λ. ξαναχτίστηκε στη δεκαετία του 1980 (για παράδειγμα, έγινε πλήρης αναμόρφωση των περιοχών δίπλα στον Τάμεση κ.ά.). Μέσα στο πολεοδομικό σχέδιο ο πληθυσμός είχε κατανεμηθεί σε κοινωνικές τάξεις, γεγονός που αντικατοπτρίζεται και σήμερα στην αρχιτεκτονική διαφοροποίηση, η οποία συχνά είναι έκδηλη στις διάφορες συνοικίες: έτσι σε αντίθεση με το Γουέστ Εντ, αριστοκρατικό και κομψό, με ωραία σπίτια, πάρκα και κήπους (Χάιντ Παρκ, Κήποι του Κένσινγκτον), προβάλλει το Ιστ Εντ, με την ατέλειωτη σειρά των χαμόσπιτων, όπου είναι συγκεντρωμένος ο εργατικός πληθυσμός· αντίθετα, το Σόχο είναι ένα γραφικό Καρτιέ Λατέν, στο οποίο είναι παρούσες όλες οι φυλές, ενώ το Τσέλσι είναι η συνοικία των καλλιτεχνών. Η άφιξη των μεταναστών έχει συμβάλει καθοριστικά στη διαφοροποίηση της εικόνας του πληθυσμού, με αποτέλεσμα το Λ. να είναι η πιο πολυπολιτισμική πρωτεύουσα της Ευρώπης – και δεύτερη μετά τη Νέα Υόρκη σε όλο τον κόσμο. Οι κοινότητες των μειονοτήτων αντιστοιχούν σε ποσοστό μεγαλύτερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού των δήμων του Μπρεντ, του Χάκνεϊ, του Νιούχαμ και του Τάουερ Χάμλετς. Η πόλη, εκτός από πολιτικό και διοικητικό κέντρο, ως πρωτεύουσα ενός από τα πιο ισχυρά κράτη του κόσμου, είναι και το μεγαλύτερο εμπορικό, οικονομικό, βιομηχανικό και πνευματικό κέντρο του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι βιομηχανικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν όλους τους κλάδους, οι πιο ανεπτυγμένοι τομείς όμως είναι αυτοί της μεταλλομηχανουργίας (ναυπηγεία), της υφαντουργίας και των ειδών ένδυσης, της βυρσοδεψίας, των χημικών προϊόντων (συνθετικό καουτσούκ) και των πετροχημικών, της υαλουργίας και της πορσελάνης και των τροφίμων. Το εμπορικό κέντρο βρίσκεται στο Σίτι, το οποίο αντιστοιχεί στον αρχαίο ρωμαϊκό οικισμό και στην περιτειχισμένη μεσαιωνική πόλη· στις αρχές του 19ου αι. αριθμούσε 128.000 κατοίκους, όταν ολόκληρη η πόλη είχε πληθυσμό ένα εκατομμύριο· σήμερα είναι ένα εξαιρετικά πυκνοκατοικημένο διαμέρισμα κατά τη διάρκεια της ημέρας (περίπου 300.000 άνθρωποι εργάζονται εκεί) και σχεδόν έρημο τη νύχτα (3.000 μόνιμοι κάτοικοι), επειδή λειτουργεί κυρίως ως έδρα τραπεζών (η Τράπεζα της Αγγλίας χρονολογείται από το 1694), ασφαλιστικών εταιρειών (μεταξύ των οποίων ο περίφημος οίκος Lloyd’s), του Χρηματιστηρίου, εστιατορίων και εμπορικών καταστημάτων. Το λιμάνι του Λ. εκτείνεται κατά μήκος του Τάμεση, μεταξύ των διαμερισμάτων Τέντινγκτον στα Δ (προς τα επάνω) και Τίλμπερι στα Α (προς τα κάτω), και αποτελείται από ένα εκτεταμένο και πολύπλοκο σύστημα δεξαμενών και ντοκ (μεταξύ των οποίων το Ρόγιαλ Βικτόρια Ντοκ, το Ρόγιαλ Άλμπερτ Ντοκ, το Γουέστ Ίντια Ντοκ, το Ιστ Ίντια Ντοκ κ.ά., το καθένα από τα οποία είναι γενικά προορισμένο για ορισμένου είδους εμπορεύματα), που το καθιστούν το δεύτερο λιμάνι της Ευρώπης, μετά το Ρότερνταμ, και ένα από τα μεγαλύτερα του κόσμου (το 1995 η διακίνηση εμπορευμάτων ξεπέρασε τους 52.000.000 τόνους). Έως τα τέλη του 18ου αι. η εκφόρτωση και η φόρτωση των εμπορευμάτων γίνονταν στην όχθη του Σίτι, αλλά η αύξηση της διακίνησης και προπάντων η μεγάλη χωρητικότητα των πλοίων κατέστησαν αναγκαία την προς τα κάτω μετατόπιση, σε όλο και πιο βαθιά νερά. Το Λ. είναι τυπικό λιμάνι ποταμόκολπου, του οποίου η προσπέλαση για πλοία μεγάλης χωρητικότητας είναι δυνατή μόνο κατά την πλημμυρίδα, την οποία περιμένουν τα πλοία σταθμεύοντας στο Γκρέιβσεντ· τακτική συγκοινωνία με πλοία συνδέει το Λ. με όλα τα μέρη του κόσμου. Πολύ ανεπτυγμένο είναι πάντοτε το εισαγωγικό εμπόριο (πρώτες ύλες, αποικιακά είδη και προπάντων είδη διατροφής), ενώ το εξαγωγικό εμπόριο είναι πολύ πιο περιορισμένο, παρότι είναι και αυτό σημαντικό. Το Λ. εξυπηρετείται από πολυάριθμες αεροπορικές γραμμές, των οποίων τα αεροσκάφη προσγειώνονται στα αεροδρόμια Χίθροου, Γκάτγουικ και Λούτον, που βρίσκονται αντίστοιχα προς τα Δ, τα Ν και τα ΒΑ (υπάρχει ακόμα και το νεότερο αεροδρόμιο του Σίτι)· γενικά το Λ. είναι η πρώτη αερολιμενική σκάλα της Ευρώπης, με ετήσια κίνηση περισσότερους από 60.000.000 επιβάτες (1997) και 1.000.000 τόνων εμπορευμάτων. Η πόλη εξυπηρετείται επίσης σε πολύ ικανοποιητικό επίπεδο και από χερσαίες συγκοινωνίες, επειδή βρίσκεται στο σημείο όπου συγκλίνουν δεκάδες σιδηροδρομικών και οδικών αρτηριών από όλα τα μέρη της Μεγάλης Βρετανίας. Μεγάλο μέρος αυτής της κίνησης οφείλεται ασφαλώς στον τουρισμό, που αποτελεί μία από τις κυριότερες οικονομικές προσόδους της πόλης, η οποία εξυπηρετείται από εκατοντάδες ξενοδοχεία που φιλοξενούν τα εκατομμύρια των επισκεπτών (περ. 25.000.000 ετησίως). Το Λ. είναι επίσης μέγιστο καλλιτεχνικό και πνευματικό κέντρο και θεωρείται μία από τις πιο ζωντανές και ενδιαφέρουσες μεγαλουπόλεις του κόσμου. Από τα κυριότερα μνημεία του Λ. (πολλά καταστράφηκαν ή υπέστησαν σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια των αεροπορικών βομβαρδισμών του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, από τους οποίους οι πιο καταστρεπτικοί ήταν εκείνοι του φθινοπώρου του 1940) αξίζει να μνημονευθούν τα ανάκτορα του Αγίου Ιακώβου και τα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ, η παλιά και η σημερινή –από το 1837– διαμονή των βασιλέων, ο καθολικός καθεδρικός ναός του Γουέστμινστερ, βυζαντινού ρυθμού, και η χαρακτηριστική Γέφυρα του Πύργου, του 1894· στα νεότερα οικοδομήματα, για την ακρίβεια του 1966, συμπεριλαμβάνεται ο Πύργος των Ταχυδρομείων και των Τηλεπικοινωνιών, ο οποίος με ύψος περίπου 190 μ. είναι ο ψηλότερος της πόλης. Στα απειράριθμα πνευματικά ιδρύματα συμπεριλαμβάνονται το πανεπιστήμιο του Λ., τα πολυάριθμα θέατρα (Κόβεντ Γκάρντεν, Ολντ Βικ, Σάντλερ’ς Γουέλς κ.ά.) και στα μουσεία και στις πινακοθήκες συμπεριλαμβάνονται η Πινακοθήκη Τέιτ (και η Νέα Τέιτ), το Μουσείο Βικτορίας και Αλβέρτου, η Συλλογή Γουάλας και το Ινστιτούτο Κουρτό· εξαιρετικό, τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι βοτανικοί κήποι του Κιου. Τα τελευταία χρόνια, στα πολυάριθμα εκπαιδευτικά ιδρύματα της πόλης σπουδάζουν χιλιάδες Έλληνες φοιτητές, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί· πιο ονομαστό από αυτά τα ιδρύματα είναι ασφαλώς η Οικονομική Σχολή του Λ. (London School of Economics, LSE). Γενικότερα, στο Λ. υπάρχει μια ακμάζουσα ελληνική και ελληνοκυπριακή παροικία. Ιστορία. Η ιστορία του Λ. ως πόλης και λιμενικού κέντρου άρχισε με τη ρωμαϊκή κατάκτηση της Βρετανίας. Η πόλη ιδρύθηκε στην αριστερή όχθη του κάτω ρου του Τάμεση, σε μια χαλικώδη προεξοχή που δέσποζε σε ένα εύκολο πέρασμα, στο σημείο όπου συνέκλιναν οι θαλάσσιες και χερσαίες οδοί· δεν είναι όμως γνωστά πολλά για την αρχική ιστορία της. Αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Τάκιτο (1ος αι. μ.Χ.) με την ονομασία Londinium, όταν ήταν πια σημαντική αγορά και ποτάμιο λιμάνι με μεγάλη κίνηση, τόση ώστε οι Ρωμαίοι είχαν χτίσει κυκλικό τείχος (που διασώζεται κατά ένα μέρος έως σήμερα), αρκετά εκτεταμένο για τους χρόνους εκείνους, που περιέβαλε το σημερινό Σίτι και το οποίο για πολλούς αιώνες δεν ξεπεράστηκε, αν και η πόλη αναπτύχθηκε γρήγορα σε μεγάλο εμπορικό και οικονομικό κέντρο. Τον 4o αι. ήταν ήδη έδρα νομισματοκοπείου και επισκοπής. Ύστερα από μακρά περίοδο παρακμής, εξαιτίας των επιδρομών των αγγλοσαξονικών λαών, με τον Αλφρέδο τον Μεγάλο (9ος αι.) που ανοικοδόμησε τα τείχη, το Λ. ήταν ήδη γνωστό ως η κυριότερη πόλη της χώρας, στην πράξη ανεξάρτητη και υπό δική της εσωτερική διοίκηση, την οποία ασκούσαν από κοινού ο επίσκοπος και αντιπρόσωποι της εμπορικής αστικής τάξης· ακόμα και ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής, που συνένωσε το αγγλικό βασίλειο, διατήρησε κατά ένα μέρος το αυτόνομο καθεστώς της πόλης, που αναγνωρίστηκε οριστικά ως δήμος, με διάταγμα το οποίο περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα των Λονδρέζων να εκλέγουν τον δήμαρχο. Η αναγνώριση αυτή παραχωρήθηκε τον 12o αι. και διατηρήθηκε σε γενικές γραμμές αμετάβλητη. Την ίδια περίοδο η πόλη, που είχε εξαπλωθεί στη δυτική όχθη του ποταμού, ενσωμάτωσε την πόλη Γουέστμινστερ, έδρα της Αυλής, και έγινε –εκτός από οικονομική– και πολιτική πρωτεύουσα της χώρας. Η ναυτική εμπορική επέκταση, που επιδίωξαν αρχικά οι Τιδόρ και στη συνέχεια οι Στιούαρτ, αύξησε σε εκπληκτικό βαθμό τη σημασία του Λ. ως λιμενικού κέντρου· οι λονδρέζικες εμπορικές εταιρείες κατείχαν στην πράξη το μονοπώλιο του εμπορίου με το εξωτερικό, ενώ ο πληθυσμός του Λ., που στα τέλη του 17ου αι. υπολογιζόταν σε 500.000 κατ., καθιστούσε το Λ. τη μεγαλύτερη πόλη της Ευρώπης. Από πολεοδομική άποψη, όμως, η πόλη είχε μείνει κατά μεγάλο μέρος κλεισμένη μέσα στο αρχαίο τείχος· αυτή η τεράστια δημογραφική συγκέντρωση ευνόησε το 1665 την ταχύτατη μετάδοση επιδημίας πανώλης, η οποία επέφερε 70.000 (ή 75.000) θύματα, ενώ το επόμενο έτος το Λ., του οποίου σχεδόν όλα τα σπίτια ήταν ξύλινα, καταστράφηκε από μία από τις πιο φοβερές πυρκαγιές της ιστορίας, η οποία διήρκεσε πέντε ημέρες και όταν σβήστηκε δεν είχε απομείνει παρά ένα ελάχιστο τμήμα της προϋπάρχουσας πόλης. Ένα από τα λίγα μνημεία που διασώθηκαν από την πυρκαγιά ήταν ο Πύργος του Λ., εκτεταμένο συγκρότημα κτιρίων, που είχε αρχίσει να χτίζεται το 1078, αρχικά ως νορμανδικό φρούριο και ύστερα ως κρατική φυλακή, όπου φυλάσσονται σήμερα, μεταξύ άλλων, τα κοσμήματα του στέμματος και το γοτθικού ρυθμού Αβαείο του Γουέστμινστερ (13ος-14ος αι.), στο οποίο έχουν στεφθεί και έχουν ταφεί όλοι σχεδόν οι Άγγλοι βασιλείς. Η πόλη πρόβαλε ξανά μέσα από τα ερείπια μεγαλοπρεπής και επιβλητική, κυρίως χάρη στον σερ Κρίστοφερ Ρεν, στον οποίο οφείλεται μεταξύ άλλων η ανοικοδόμηση του καθεδρικού ναού του Αγίου Παύλου (1675-1711), σύμφωνα με το πρότυπο του ρωμαϊκού καθεδρικού ναού του Αγίου Πέτρου· ως ανάμνηση της καταστρεπτικής πυρκαγιάς ανεγέρθηκε το Monument, δωρικός κίονας ύψους 60 μ. Τα μεγαλοπρεπή σχήματα παρέμειναν και στους επόμενους αιώνες το κυρίαρχο στοιχείο της μετέπειτα μεγαλύτερης πόλης του κόσμου, στην οποία συγχωνεύτηκαν παλαδιανοί (Σόμερσετ Χάουζ), νεογοτθικοί (μέγαρο Γουέστμινστερ, έδρα σήμερα του κοινοβουλίου), νεοκλασικοί (Εθνική Πινακοθήκη και Βρετανικό Μουσείο) και πολλοί άλλοι ακόμα ρυθμοί. Το σημερινό μητροπολιτικό Λ. άρχισε να διαμορφώνεται, στα γενικά χαρακτηριστικά του, κατά τον 19ο αι., παράλληλα με την ανάπτυξη της βιομηχανίας· το 1863 κατασκευάστηκε εκεί ο πρώτος υπόγειος σιδηρόδρομος του κόσμου, ο οποίος το 1969 είχε φτάσει σε μήκος τα 348 χλμ. Διασκέψεις, συνθήκες, διακηρύξεις, πρωτόκολλα και συμφωνίες του Λ. Στο Λ., στη διάρκεια του 19ου και του 20ού αι., υπογράφηκαν μία σειρά από συνθήκες, συμφωνίες, διακηρύξεις κ.ά., οι κυριότερες από τις οποίες συνάφθηκαν μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Ολλανδίας για αποικιακά θέματα (13 Αυγούστου 1814) καθώς και για την κυριαρχία στη Σουμάτρα από την Ολλανδία και στη Μαλαισία από τη Μεγάλη Βρετανία (1824)· μεταξύ των δυτικών Συμμάχων για την τύχη της Ελλάδας (24 Ιουνίου – 6 Ιουλίου 1827, για παροχή εγγυήσεων στον σουλτάνο σχετικά με την υποτέλεια του σχεδιαζόμενου ελληνικού κράτους· 19 Ιουλίου 1828, για την αποστολή στρατού στην Πελοπόννησο εναντίον του Ιμπραήμ· 4 Νοεμβρίου 1828, για την προστασία των Συμμάχων στην Πελοπόννησο και στα παρακείμενα νησιά· 10 Μαρτίου 1829, για τον καθορισμό των συνόρων της Ελλάδας [Αμβρακικός-Παγασητικός] και για το πολίτευμά της· 22 Ιανουαρίου 1830, για τη δημιουργία του ελληνικού κράτους· 25 Απριλίου 1833, για την προσφορά του στέμματος της Ελλάδας στον Όθωνα της Βαυαρίας)· μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ρωσίας, Αυστρίας, Γαλλίας, Πρωσίας, Ολλανδίας και Βελγίου, για την ανεξαρτησία του Βελγίου (15 Νοεμβρίου 1831)· μεταξύ Ρωσίας, Πρωσίας, Αυστρίας και Μεγάλης Βρετανίας, σχετικά με την Τουρκία και τον Μοχάμετ Άλι (1840) και σχετικά με τον έλεγχο των Στενών (1841)· μεταξύ Γαλλίας, Ρωσίας, Μεγάλης Βρετανίας, Αυστρίας, Σουηδίας και Δανίας (1852) και μεταξύ Αγγλίας, Δανίας, Πρωσίας, Αυστρίας, Γαλλίας (12 Μαΐου – 26 Ιουνίου 1864), σχετικά με το Σλέσβιχ-Χόλσταϊν· μεταξύ Ισπανίας, Γαλλίας και Μεγάλης Βρετανίας σχετικά με το Μεξικό (31 Οκτωβρίου 1861)· μεταξύ Αυστρίας, Γαλλίας, Βελγίου, Ιταλίας, Ολλανδίας, Μεγάλης Βρετανίας, Πρωσίας και Ρωσίας για το Λουξεμβούργο (11 Μαΐου 1867)· μεταξύ Γαλλίας, Μεγάλης Βρετανίας, Αυστρίας, Ιταλίας και Ρωσίας για τον Εύξεινο Πόντο (13 Μαρτίου 1871)· μεταξύ Γαλλίας, Μεγάλης Βρετανίας, Ρωσίας, Πρωσίας, Αυστρίας και Τουρκίας για την Αίγυπτο (Μάρτιος του 1883)· μεταξύ Ιαπωνίας και Μεγάλης Βρετανίας για θέματα της Άπω Ανατολής (30 Ιανουαρίου 1902)· σχετικά με τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 (16 Δεκεμβρίου 1912 – 6 Ιανουαρίου 1913 και 30 Μαΐου – 9 Ιουνίου 1913)· μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και με τη συμμετοχή της Ελλάδας και της Τουρκίας, για θέματα σχέσεων των δύο τελευταίων (21 Φεβρουαρίου 1921)· μεταξύ των Συμμάχων και των Γερμανών για τις πολεμικές επανορθώσεις του Α’ Παγκοσμίου πολέμου (7 Μαρτίου 1921, 29 Απριλίου – 5 Μαΐου 1921, 7-14 Αυγούστου 1922, 9-11 Δεκεμβρίου 1922 και 16 Ιουλίου – 30 Αυγούστου 1924)· μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, ΗΠΑ, Σοβιετικής Ένωσης, Κίνας και ακόμα 22 κυβερνήσεων, για τη δημιουργία του OHE (1 Ιουνίου 1942)· τέλος, μεταξύ Γαλλίας, Μεγάλης Βρετανίας και Αιγύπτου σχετικά με τον έλεγχο του Σουέζ (Σεπτέμβριος του 1956). Το πάρκο του Αγίου Ιακώβου, ένας από τους πολλούς ωραιότατους δημόσιους κήπους της πρωτεύουσας του Ηνωμένου Βασίλειου. Το κτίριο της Νέας Πινακοθήκης Τέιτ, στη νότια όχθη του Τάμεση (φωτ. ΑΠΕ) Πυροτεχνήματα φωτίζουν το διάσημο ρολόι του βρετανικού κοινοβουλίου, γνωστό ως «Μπιγκ Μπεν», στο Λονδίνο (φωτ. ΑΠΕ). Η Γέφυρα του Πύργου του Λονδίνου, της οποίας το κατώτερο κεντρικό τμήμα είναι κινητό, για το πέρασμα των πλοίων που διασχίζουν τον ποταμό Τάμεση (φωτ. ΑΠΕ). Φωτογραφία του Λονδίνου, στην οποία διακρίνεται ο ποταμός Τάμεσης που διαρρέει την πρωτεύουσα του Ηνωμ. Βασιλείου, από δορυφόρο της ΝΑΣΑ, τον Μάιο του 1997 (φωτ. ΝΑSA, earth.jsc.nasa.gov). Το μέγαρο του Γουέστμινστερ, το οποίο σήμερα είναι έδρα του βρετανικού κοινοβουλίου (φωτ. ΑΠΕ). Νυχτερινή άποψη των ανακτόρων του Μπάκιγχαμ, στο Λονδίνο (φωτ. ΑΠΕ).